Konuşmacılar
Açıklama
Bu çalışma “Bedene Estetik Müdahale Olgusuna Pierre Bourdieu Perspektifinden Bakmak” isimli doktora tezinin ilgili kısmının saha çalışma verilerinden desteklenerek oluşturulmuştur. Tezin nitel alan araştırması bölümünün konu başlıklarından biri olan “estetik işlemler üzerinde medya ve ünlü kişilerin etkisi” kısmının verileri bu çalışma özelinde tekrar detaylandırılarak yorumlanmıştır. Tezin bu konusu için elde edilen veriler doğal gözlem ve derinlemesine görüşme içinde kullanılan sondaj sorular üzerinden oldukça zengin içerik oluşturmuştur. Elde edilen zengin veri içeriği betimsel analiz kullanılarak makalenin konusu ve içerik başlıkları oluşturulmuştur. Sosyal medya uygulamalarının özellikle instagram hesabı kullanımı ile ünlü kişilerin, sosyal medya fenomenlerinin cerrah hekim ve estetik merkezlerinin hesapları ve paylaşımları üzerinden oluşturulan beden algılarının estetik operasyon üzerindeki yönlendirici etkisi çalışılmıştır. Bu etki estetik işlem farklılığı dikkate alınarak çalışılmıştır.
Modern toplumda estetik işlemlerin her toplumsal sınıf ve statü için yaygınlaştığı ve normalleştiği görülmektedir. Gündelik hayatın bir parçası haline gelen beden estetiği kavramı pek çok yapısal özellikler ve kültürel dinamiklerle ilişkilidir. Bu kültürel dinamikler arasında ilerleyen teknolojik imkânlarla birleşen internetin yaygın kullanımına bağlı sosyal medya kullanımı en etkin unsurlardan biridir. Dolayısıyla bu çalışma için bireyin estetik işlemlerle ilişkisi sosyal medya üzerinden değerlendirilecektir. Bunun için ilgili doktora tezinin nitel çalışma bölümünün içinde yer alan konu başlığının derinlemesine görüşme verileri kullanılmıştır.
Bedenin şekillendirilmesi kültürel ve toplumsal olarak belirlendiği için beden güzelliği bir kültür biçimidir. Bedene yapılan tüm estetik işlemler kültürel tüketim pratiği olarak sembolik anlamlarla yüklenir. Estetik alanında uygulanan işlemlerin her biri farklı sosyoekonomik değerler oluşturmaktadır. Buradan hareketle cerrahi estetik işlemler ve medikal estetik işlemler ayrışmasının göz önüne alınması gerekli görülmüştür. Estetik alanındaki cerrahi ve cerrahi olmayan işlemlerin tüketimi ve tercih edilme durumları kültürel ve sosyoekonomik anlamlar içerir. Kişilerin güzellik işlemlerini; yaşam tarzları, maddi imkânlar ve sosyoekonomik durum belirlediği için (Odabaş, 2005: 162) toplumsal farklılıklar estetik işlemlerin belirlenmesinde temel etkenlerden biri olur. Plastik cerrahi / invaziv işlemler taşıdığı sağlık riski, yarattığı kalıcı değişim ve satın alma bedelinin yüksek olma durumlarıyla ilişkilidir. Cerrahi olmayan / non-invaziv estetik işlemler dövize endeksli ücretleri, belli aralıklarla tekrarlanması ve düzenli yapılması gereken işlemler olarak bir yaşam tarzına dönüşebilmektedir. Bedenle ilgili lüks tüketim ve kültürel mallar kategorisinde yer alan bu alan beden stiline ilişkin tercihlerin tümü ayrımsal işlev gördüğü için toplumsal farklılıkları ifade etmeyi sağlayan elverişli bir evrendir (Bourdieu, 2017: 333).
Son yıllarda estetik ameliyatların yanında medikal cihaz ve ürünlerle yapılan cerrahi olmayan / non-invaziv olarak adlandırılan estetik işlemlerin hızla yaygınlaştığı görülmektedir. Belli aralıklarla tekrarlanması gerektiği için süreklilik isteyen bu işlemler hastalar, hekimler, işlemin yapıldığı klinik çalışanları ve arkadaşlar arasında sürekli bir etkileşim meydana getirmektedir (Liakounakou, 2019: 21-23). İşlemler bu yönüyle kişilerin dâhil oldukları sosyal gruplar için sosyal sermaye oluşumuna dâhil olmaktadır. Estetik alanında ki işlem farklılıkları kültürel ürünler olarak başta ekonomik sermaye olmak üzere kültürel ve simgesel sermaye üzerinden gerçekleşirken tüketim pratiği olarak meta ürünlerin sembolik anlamlarını taşımaktadır. Satın alınan estetik işlemler niteliğine ve türüne göre farklı sosyal sınıflarda çeşitli sembolik anlamlarla yüklenir.
Bu çalışma “Bedene Estetik Müdahale Olgusuna Pierre Bourdieu Perspektifinden Bakmak” isimli doktora tezinin ilgili kısmının saha çalışma verilerinden desteklenerek oluşturulmuştur. Tezin nitel yöntemi olarak doğal sürecinde gerçekleştirilen gözlem (Punch, 2005: 174-176) ve derinlemesine görüşme teknikleri kullanılmıştır.Görüşmeler farklı toplumsal yapı ve grupları içerecek şekilde belirlenmiştir. yaşam tarzları üzerinden oluşan sembolik anlamlar sosyo ekonomik farklılıklar üzerinden gerçekleştiği için farklılıklar gerekli görülmüştür. Elde edilen verilerden betimsel analiz tekniği (Yıldırım ve Şimşek, 2000: 158-160) kullanılarak önceden belirlenen kavramsal çerçeve ve başlıklar altında oluşturulan bulgular literatür desteği ile yorumlanmıştır. Belirlenen konu başlıklarından biri olan “estetik işlemler üzerinde medya ve ünlü kişilerin etkisi” kısmının verileri bu çalışma özelinde tekrar detaylandırılarak yorumlanmıştır.
Nitel araştırmanın verilerinin analiz edilmesi oldukça güç olması veri analiz yöntemlerinin standart olmamasıyla ilintilidir. Bu çalışmada kullanılacak verilerin analizi için betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Nitel araştırma için veri analizinin standartlaştırılmış olması güzellik-beden-estetik konularının derinliği ve zenginliği itibariyle araştırmacıyı sınırlamış olurdu. Güzelliğin sembolik bir alan olması katılımcıların dâhil oldukları toplumsal kategorilerin farklılığı ve kültürel hazır bulunuşlukları cevapların içeriğini zenginleştirmiş ve gerekli yerlerde sondaj soruları sıklıkla kullanılmıştır. Wolcott’un nitel araştırmada veri analizi için önerdiği üç temel yoldan biri olan betimsel analiz tercih edilmiş, verilerin orijinalliğine sadık kalınarak gerekli kısımlarda bireylerin yanıtlarından doğrudan alıntı kesimlerine yer verilmiştir. Önceden belirlenen temalara göre elde edilen verilerden bu çalışma konusuna dahil olacak temalar organize edilerek görüşme ve gözlem süreçlerindeki boyutlar dikkate alınarak bulgular yorumlanmıştır158katılımcılardan alıntılara sık sık yer verilmiş, bulgular düzenlenip yorumlanarak sunulmuştur (Yıldırım ve Şimşek, 2000: 156-159). Betimsel analiz tekniğiyle görüşme formunun iki sorusuna verilen cevaplardan ortaya çıkan temalar ışığında bulgular düzenlenmiştir.
Beden güzelliği kültürel biçim olduğundan hareketle bedene yapılan tüm estetik işlemler kültürel tüketim pratiği olarak değerlendirildi. Kültürel tüketim pratiği olarak beden üzerine yapılan estetik işlemler sembolik anlamlarla yüklüdür. Son yıllarda plastik cerrahinin alanı olan estetik işlemlerde cerrahi alanın dışında cerrahi olmayan / medikal estetik işlemlerin uygulanması ve satın alınması yönünde ciddi bir artış vardır. Sosyoekonomik ve sosyokültürel sebepler başta olmak için çeşitli dinamiklerin etkisiyle estetik işlem uygulamaları farklı sembolik anlamlarla yüklenir. Bu çalışma da bu farklılıklar dikkate alınarak sosyal medyanın belirleyiciliği çalışılmıştır. Sosyal medyanın etkileyiciliğinin ve yönlendiriciliğinin cerrahi ameliyatlar ile medikal uygulamalar arasında bir takım nüanslar vardır. Estetik işlemlerle ilgili paylaşımlarda video ve görüntüler medikal işlemlerin en popüler uygulamalarından olan botoks ve dolgu işlemlerinin sonuçlarını çarpıcı olarak sergilemektedir. Özellikle instagram kullanıcıları sosyal medya fenomenlerinin, ünlülerin, cerrahların ve estetik merkezlerinin hesaplarından yapılan paylaşımlara maruz kaldıkça bu işlemlerin cazibesine kapılmaktadırlar. Kullanıcıların sürekli maruz kaldığı bu işlemler kalıcı olmaması, hayati riski minimal olması ve kolay uygulanabiliyor olması onların yapısal (dini, ekonomik, kültürel) duvarlarını aşarak işlemlere ısınmaları sağlamaktadır. Görsel aşinalığı kazanan bireyler zamanla işlemlere ilgi duymakta ve yaptırılabilir olarak düşüncesi geliştirmektedirler.
Sosyal medya hesapları ve özellikle Instagram kullanımı estetik işlemleri herkesin yaptırabileceği estetik işlemlere herkesin ulaşabileceği algısının kullanıcıların zihninde oluşturan olgusal bir gerçekliktir. Geçmiş yıllarda lüks tüketim içerisinde yer alan bu işlemler instagram kullanıcılarının zihinlerinde ihtiyaç halini almıştır.Sosyal medya paylaşımları estetik görünüme teşvik etmektedir. İlgili hesaplardaki paylaşımlara sürekli maruz kalan bireyler işlem yaptırma yönünde güdülenmektedir. Bir taraftan da kendi paylaşım içeriklerinin onlar gibi estetik olması gerekliliğini hissetmektedirler. Sosyal medya kullanımı ve paylaşımlar için estetik görünüm olmazsa olmaz bir algı oluşturmaktadır.
Yapılan görüşmelerde gözlemlendiği gibi toplumda estetik işlemlerin her toplumsal sınıf ve statü için yaygınlaştığı ve normalleşmiş olmasında sosyal medya hesaplarının özellikle de instagram kullanımın önemli katkısı vardır.
